Pytaniem które wzbudza kontrowersje zwłaszcza na egzaminie urzędowym jest kwestia – czy można wózkiem jezdniowym przewozić ludzi.

Pytanie może być skonstruowane w różny sposób, na przykład:

  • “czy można przewozić ludzi na widłach?”
  • “czy można używać wózka jezdniowego do transportu ludzi?”

Jeśli komisja zapyta nas o przewożenie ludzi NA WIDŁACH – oczywiście NIE WOLNO NIKOGO PODNOSIĆ i ta kwestia nie podlega dyskusji.

Ale co jeśli padnie pytanie ogólne?

Temat opisany jest w dokumencie który obowiązuje każdego operatora:

ROZPORZĄDZENIe MINISTRA ROZWOJU I FINANSÓW z dnia 15 grudnia 2017 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy użytkowaniu wózków jezdniowych z napędem silnikowym


Mówią o tym dwa paragrafy:

§ 10. Przewożenie osób na wózkach jezdniowych lub przyczepach jest dopuszczalne, o ile wózki jezdniowe lub przyczepy są do tego przystosowane przez producenta.

i :

§ 11. pkt 1. Podnoszenie osób przy użyciu wózków jezdniowych podnośnikowych z mechanicznym napędem podnoszenia na pomostach dostosowanych i specjalnie zamontowanych do tego celu jest dopuszczalne, o ile instrukcja wózka jezdniowego dopuszcza taką możliwość.
oraz :
pkt 2. Wysokość podnoszenia oraz udźwig wózka jezdniowego podnośnikowego z mechanicznym napędem podnoszenia wyposażonego w pomost nie mogą przekraczać wielkości określonych w instrukcji wózka jezdniowego.

Co więcej

ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 7 grudnia 2012r. w sprawie rodzajów urządzeń technicznych podlegających dozorowi technicznemu
w §1. w punkcie 6 mówi nam że: “maszyny służące do przemieszczania osób lub ładunków w ograniczonym zasięgu” to między innymi wymienione w podpunkcie “L” “wózki jezdniowe podnośnikowe zmechanicznym napędem podnoszenia”.

Rozporządzenie określa temat bardzo ogólnie i jeśli przyjąć paragrafy bezkrytycznie – odpowiedź może brzmieć “TAK”.

Natomiast, kwestią tą należałoby się zająć bardzo szeroko.

Musi być spełniony szereg parametrów, norm ….

Zgodnie z załącznikiem II 1 do dyrektywy 2006/42/WE

Wyposażenie wymienne (jakim jest kosz do podnoszenia ludzi) musi posiadać oznakowanie CE i musi towarzyszyć mu deklaracja zgodności WE, wydana i określająca typ lub typy maszyn podnoszących, do których wyposażenie jest przeznaczone do zamontowania.

Instrukcje wyposażenia wymiennego muszą określać typ lub typy maszyn podnoszących, z którymi wyposażenie może być zamontowane oraz zawierać konieczne wskazówki montażowe.

I dalej:

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA PRZEDSIĘBIORCZOŚCI I TECHNOLOGII
z dnia 30 października 2018 r. w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego w zakresie eksploatacji, napraw i modernizacji urządzeń transportu bliskiego

w § 5. pkt2 mówi że:

W przypadku warunków eksploatacji UTB, takich jak:

ust.2 pkt1 podnoszenie i przenoszenie osób przez UTB, które są zaprojektowane i wytworzone z przeznaczeniem do podnoszenia i przenoszenia ładunków,
– eksploatujący opracowuje szczegółowe warunki eksploatacji, opisujące czynności organizacyjno-techniczne podejmowane w celu zminimalizowania ryzyka związanego z eksploatacją UTB.

a dodatkowo – w ust.3. :

– W przypadku, o którym mowa w ust. 2 pkt 1, eksploatujący uzgadnia szczegółowe warunki eksploatacji z organem właściwej jednostki dozoru technicznego. Rozpatrując wnioski o uzyskanie zgody na eksploatację maszyn do podnoszenia ładunków z koszami (platformami roboczymi) do podnoszenia osób, UDT w pierwszej kolejności ustala zasadność wniosku.

Należy podkreślić, że tego rodzaju eksploatacja taka powinna mieć charakter wyjątkowy (czasowy i okazjonalny), w przypadku zadań takich jak naprawy, prace konserwacyjne lub inspekcje, dla których zastosowanie urządzeń zaprojektowanych do podnoszenia osób (podesty ruchome) nie jest możliwe lub po prostu zbyt kosztowne.

A to jeszcze nie wszystkie zapisy prawa które dotyczą tematu… Można by tak jeszcze się rozpisywać…

Ale tak zwyczajnie – co z tego wynika? Prostym językiem – spróbuję wytłumaczyć i podsumować:)

Aby podnieść ludzi W KOSZU na widłach, musi zajść interakcja – kosz musi być dostosowany do danego urządzenia (w praktyce musi być dołączone przez producenta do wózka jaki osprzęt dodatkowy) a urządzenie musi mieć w instrukcji zestaw informacji które umożliwią nam współpracę z właściwym koszem.
Aby powyższe zachodziło – urządzenie musi posiadać odpowiednie zabezpieczenia, mechanizmy, wyposażenie.
Musi być wyposażone np. w zawory sterowane (zamki hydrauliczne) które np. w razie awarii hydrauliki nie pozwolą np. na gwałtowne opadnięcie zestawu z ludźmi w środku. Ponadto – skoro kosz może zostać zablokowany w górze – człowiek musi mieć możliwość bezpiecznego opuszczenia usterkowanego urządzenia. Sam wózek powinien umożliwiać bezpieczne opuszczenie całości w dół (tak jak w podeście czy wózku z kabiną operatora podnoszoną do góry).

Jeśli Wasze urządzenie spełnia powyższe wytyczne to macie podstawy do tego by “opracować szczegółowe warunki eksploatacji” i wystąpić do właściwej jednostki dozoru technicznego celem “uzgodnienia szczegółowych warunków eksploatacji”.

Dla każdego operatora UTB jasne jest, że powyższych wymogów nie spełniają nie tylko wózki podnośnikowe z kategorii IIWJO ale nawet specjalizowane ze zmiennym wysięgiem! (Te co prawda mają zamki ale możliwości ręcznego opuszczenia wideł w razie awarii już niekoniecznie).

Uczciwie więc należy przyznać, że przepis jak wiele innych w naszym prawodawstwie jest w zasadzie martwy.

Możesz coś wykonać jeśli spełnisz warunki które w przyrodzie nie występują.

Więc reasumując – jeśli zdajesz egzamin na operatora IIWJO, siedzisz przed komisją egzaminacyjną i pada pytanie o podnoszenie ludzi wózkiem – nawet jeśli zaczniesz chwalić się znajomością prawa – egzaminator zakończy Twoje wywody podsumowując krótko: NIE WOLNO!.

Więc już znasz właściwą odpowiedź… 🙂

A teraz realnie, dla tych którzy chcą/muszą/zamierzają sprostać procedurze:

Informacje bezpośrednio ze strony UDT – opracowanie :
“Wytyczne UDT dotyczące eksploatacji urządzeń transportu bliskiego”

Z przypadkami takiego wykorzystania urządzenia mamy najczęściej do czynienia w dwóch sytuacjach tj.:
a) zastosowaniem wózków jezdniowych podnośnikowych do podnoszenia osób na specjalnie do tego celu zaprojektowanych platformach instalowanych na widłach;
b) zastosowaniem dźwignic (wciągniki, suwnice, żurawie) do podnoszenia osób w specjalnie zaprojektowanych w tym celu koszach lub z zastosowaniem pojemników na beton z podestem dla operatora.

Istotnym w tym przypadku jest fakt, że tego typu zastosowania są niezgodne z wytycznymi producenta umieszczonymi w instrukcji eksploatacji dostarczonej do urządzenia. Tego typu zastosowanie urządzenia powoduje powstanie nowych, nieprzewidzianych przez producenta urządzenia, zagrożeń wynikających z innego zastosowaniai dlatego taka sytuacja jest możliwa tylko okazjonalnie, sporadycznie,gdy nie jest możliwe zastosowanie urządzenia przeznaczonego do tego celu. Inne niż określone przez wytwórcę wykorzystanie urządzenia wiąże się z przedstawieniem stosownej dokumentacji w organach dozoru technicznego i jej uzgodnienia. W przypadku wykorzystania wózków jezdniowych z napędem silnikowym do podnoszenia osób w specjalnie skonstruowanych do tego celu koszach, eksploatujący musi uzasadnić wykorzystanie urządzenia niezgodne z przeznaczeniem określonym przez producenta w instrukcji eksploatacji oraz spełnić poniższe wymagania:
a) zgoda UDT na inne zastosowanie wózka niż przeznaczenie określone przez wytwórcę wymaga uprzedniego przedłożenia przez eksploatującego uzgodnienia z UDT instrukcji eksploatacji urządzenia wraz z zainstalowanym koszem;
b) pomost roboczy instalowany na widłach musi posiadać elementy zabezpieczające kosz przed spadnięciem;
c) kosz musi posiadać elementy zabezpieczające pracowników przed wypadnięciem z kosza, zgnieceniem, uwięzieniem bądź uderzeniem, szczególnie w wyniku przypadkowego kontaktu z przedmiotami;
d) kosz musi zapewniać bezpieczeństwo pracownikom uwięzionym wewnątrz kosza i umożliwiać niezwłoczne ich uwolnienie.

Eksploatujący wózek wyposażony w kosz musi zapewnić również aby:
a) urządzenia sterujące ruchami wózka muszą być urządzeniami wymagającymi podtrzymania i muszą powracać do pozycji neutralnej po ich zwolnieniu w celu umożliwienia operatorowi bezpiecznego zatrzymania urządzenia oraz muszą być wykonane i umiejscowione w taki sposób, aby nie było możliwości przypadkowego ich uruchomienia;
b) osoba odpowiedzialna za wykonanie prac ustaliła bezpieczny sposób wykonania prac poprzez opracowanie pisemnych procedur opisujących poszczególne operacje i warunki ich wykonania, i zapewniła by procedury te były dostępne w miejscu pracy;
c) operator wózka, osoby w koszu oraz inne osoby związane z wykonywaniem pracy oraz osoba odpowiedzialna za wykonanie prac, zapoznały się z ustalonymi procedurami, pisemnie potwierdziły ich znajomość, zobowiązując się jednocześnie do ich ścisłego przestrzegania, a potwierdzenie to było dostępne w miejscu pracy;
d) przemieszczanie osób w koszu było dokonywane z zachowaniem szczególnej ostrożności i pod nadzorem osoby odpowiedzialnej za wykonanie prac;
e) wózek i kosz był kontrolowany przez wyznaczone osoby związane z wykonywaniem pracy każdego dnia przed użyciem w celu stwierdzenia, że mogą być wykorzystane do bezpiecznego przemieszczania osób w zakresie oględzin, przeprowadzenia prób bez jak i z obciążeniem nominalnym kosza, czym potwierdzone zostanie, że sterowanie i ruchy robocze, mechanizmy, urządzenia zabezpieczające, ochronne i inne działają prawidłowo i są w dobrym stanie technicznym, a zapisy z tych kontroli będą dostępne w miejscu pracy;
f) przemieszczane osoby były wyposażone w środki ochrony indywidualnej przed upadkiem z wysokości oraz pozostawały odpowiednio przymocowane do oznaczonego zaczepu w koszu podczas przebywania w koszu;
g) w przypadku, gdy w koszu znajdują się osoby, operator wózka pozostawał stale na stanowisku sterowniczym;
h) przemieszczanie kosza z osobami przebiegało powoli, w sposób rozważny i kontrolowany, bez nagłych ruchów wózka i kosza;
i) nie występowało kojarzenie ruchów roboczych (mechanizmów) wózka;
j) osoby przemieszczane w koszu były ciągle widoczne dla operatora oraz posiadały stałą łączność z operatorem;
k) w czasie przemieszczania kosza osoby znajdujące się w jego wnętrzu nie wykonywały żadnych prac;
l) wchodzenie i wychodzenie osób z kosza odbywało się tylko i wyłącznie, gdy jest on posadowiony na podłożu, z wyłączeniem sytuacji awaryjnych;
m) zachowany był odpowiedni współczynnik bezpieczeństwa uwzględniający diagram udźwigu dotyczący danego wózka;
n) kosz posiadał wyrazisty i kontrastowy kolor;
o) kosz posiadał tabliczkę znamionową umieszczoną w widocznym miejscu z podstawowymi informacjami tj.: nazwa i adres producenta, rok produkcji, typ, numer identyfikacyjny, masa własna kosza, udźwig nominalny kosza i dopuszczalna ilość osób w koszu.

Dodatkowo do dokumentacji składanej do UDT należy załączyć:}
a) instrukcję użytkowania producenta kosza;
b) świadectwo producenta kosza;
c) opis sposobu ewakuacji osób z kosza;
d) charakterystykę udźwigu urządzenia;
e) określenie miejsca eksploatacji wózka wraz z koszem.

W przypadku opracowywania i uzgadniania instrukcji eksploatacji UTB z zawieszonym na haku koszem do przemieszczania osób lub pojemnikiem na beton z podestem dla operatora należy uzasadnić wykorzystanie urządzenia niezgodne z przeznaczeniem,określonym przez producenta w instrukcji eksploatacji oraz stosować poniższe wymagania:
a) przemieszczanie osób w koszu za pomocą UTB powinno być podejmowane tylko w wyjątkowych okolicznościach, kiedy nie jest możliwe osiągnięcie dostępu do miejsca pracy przy użyciu urządzeń przeznaczonych do tego celu;
b) osoby powinny być przemieszczane tylko w specjalnie zaprojektowanych koszach zaopatrzonych w środki zabezpieczające osoby i narzędzia przed wypadnięciem z kosza;
c) powinny być zastosowane środki zabezpieczające kosz przed samoczynnym obrotem i przechyleniem;
d) hak UTB musi posiadać zabezpieczenie przed wypadnięciem zawiesia z gardzieli haka, które powinno być kontrolowane po każdorazowym zamocowaniu zawiesia na haku;
e) UTB powinno być wyposażone w łącznik krańcowy mechanizmu podnoszenia haka (zawsze) oraz w łącznik krańcowy mechanizmu opuszczania haka (w przypadkach wykonywania pracy w koszu poniżej poziomu usytuowania żurawia lub gdy nie jest możliwa stała obserwacja kosza przez operatora);
f) urządzenia sterujące ruchami UTB muszą być urządzeniami wymagającymi podtrzymania i muszą powracać do pozycji neutralnej po ich zwolnieniu w celu umożliwienia operatorowi bezpiecznego zatrzymania urządzenia oraz muszą być wykonane i umiejscowione w taki sposób, aby nie było możliwości przypadkowego ich uruchomienia;
g) jeżeli UTB jest wyposażone w funkcję swobodnego (grawitacyjnego) opuszczania ładunku, przemieszczanie osób jest dopuszczalne tylko wtedy, kiedy funkcja ta wyposażona jest w urządzenie zabezpieczające przed niezamierzonym uruchomieniem celem uniemożliwienia uruchomienia funkcji swobodnego (grawitacyjnego) opuszczania ładunku w celu opuszczania osób.

Eksploatujący, który chce wykorzystywać UTB do podnoszenia osób w koszu musi zapewnić aby:
a) osoba odpowiedzialna za wykonanie prac ustaliła bezpieczny sposób wykonania prac poprzez opracowanie pisemnych procedur opisujących poszczególne operacje i warunki ich wykonania, i zapewniła by procedury te były dostępne w miejscu pracy;
b) operator UTB, hakowi, sygnaliści, osoby w koszu oraz inne osoby związane z wykonywaniem pracy oraz osoba odpowiedzialna za wykonanie prac, zapoznały się z ustalonymi procedurami, pisemnie potwierdziły ich znajomość, zobowiązując się jednocześnie do ich ścisłego przestrzegania, a potwierdzenie to było dostępne w miejscu pracy;
c) przemieszczanie osób w koszu było dokonywane z zachowaniem szczególnej ostrożności i pod nadzorem osoby odpowiedzialnej za wykonanie prac;
d) UTB i kosz był kontrolowany przez wyznaczone osoby związane z wykonywaniem pracy (operator, hakowy, sygnalista) każdego dnia przed użyciem w celu stwierdzenia, że mogą być wykorzystane do bezpiecznego przemieszczania osób w zakresie oględzin, przeprowadzenia prób bez jak i z obciążeniem nominalnym kosza, czym potwierdzone zostanie, że sterowanie i ruchy robocze, mechanizmy, urządzenia zabezpieczające, ochronne i inne działają prawidłowo i są w dobrym stanie technicznym, a zapisy z tych kontroli będą dostępne w miejscu pracy;
e) przemieszczane osoby były wyposażone w środki ochrony indywidualnej przed upadkiem z wysokości oraz pozostawały odpowiednio przymocowane do oznaczonego zaczepu w koszu podczas przebywania w koszu;
f) w przypadku, gdy w koszu znajdują się osoby, operator żurawia pozostawał stale na stanowisku sterowniczym;
g) przemieszczanie kosza z osobami przebiegało powoli, w sposób rozważny i kontrolowany, bez nagłych ruchów żurawia i kosza z zachowaniem maksymalnej prędkości przemieszczania 30 m/min (0,5 m/s);
h) nie występowało kojarzenie ruchów roboczych (mechanizmów) żurawia;
i) nie przemieszczać się UTB zainstalowanym na szynach, gdy pracownicy znajdują się w koszu;
j) praca UTB, gdy pracownicy znajdują się w koszu, odbywała się tylko na podporach, po uprzednim zweryfikowaniu podłoża;
k) osoby przemieszczane w koszu były ciągle widoczne dla operatora lub sygnalisty posiadającego stałą łączność z operatorem;
l) w czasie przemieszczania kosza osoby znajdujące się w jego wnętrzu nie wykonywały żadnych prac;
m) wchodzenie i wychodzenie osób z kosza odbywało się tylko i wyłącznie, gdy jest on posadowiony na podłożu, z wyłączeniem sytuacji awaryjnych;
n) całkowita masa podnoszonego ładunku (z uwzględnieniem masy kosza, zawiesi, osób i wyposażenia) nie przekraczała połowy udźwigu UTB przy planowanych warunkach pracy;
o) w przypadku przemieszczania pojemnika na beton z podestem dla operatora, całkowita masa podnoszonego ładunku (z uwzględnieniem masy kosza, zawiesi, osób i wyposażenia) nie przekraczała 2/3 udźwigu UTB przy planowanych warunkach pracy;
p) nie eksploatować kosza w czasie wiatrów, których prędkość przekracza 7 m/s (25 km/h), burz z wyładowaniami, opadów śniegu, opadów deszczu lub innej niesprzyjającej aury, która może mieć wpływ na bezpieczeństwo eksploatacji urządzenia.
q) zapewnić operatorowi stałą kontrolę prędkości wiatrunp. za pomocą anemometru (wiatromierza) umieszczonego na stanowisku sterowania;
r) współczynnik bezpieczeństwa, oznaczający arytmetyczny stosunek obciążenia, które może przenieść osprzęt do podnoszenia do określonego dopuszczalnego obciążenia roboczego w danej konfiguracji, wynosił: dla zawiesi linowych minimum10, dla zawiesi łańcuchowych minimum8;
s) kosz posiadał własne zawiesia, które nie mogą być używane do innych celów;t)zawiesia były zamocowane do kosza w taki sposób, aby mogły być odłączone tylko przy pomocy narzędzi;
u) kosz posiadał wyrazisty i kontrastowy kolor;
v )kosz posiadał tabliczkę znamionową umieszczoną w widocznym miejscu z podstawowymi informacjami tj.: nazwa i adres producenta, rok produkcji, typ, numer identyfikacyjny, masa własna kosza, udźwig nominalny kosza i dopuszczalna ilość osób w koszu.

Dodatkowo do dokumentacji składanej do UDT należy załączyć:
a )instrukcję użytkowania producenta kosza;
b) świadectwo producenta kosza;
c) kopię certyfikatu zawiesi mocowania kosza do zblocza UTB, o ile ma zastosowanie;
d) opis sposobu ewakuacji osób z kosza;
e) opis wersji montażowej UTB i charakterystykę udźwigu dla danej wersji montażowej;
f) szkic usytuowania UTB z podaniem ewentualnych elementów kolizji.